با انواع فرمت های تصویری آشنا شوید

اگر با کار ادیت عکس سروکار دارید یا طراحی بنر انجام می‌دهید، احتمالا با انواع فرمت های تصویری برخورد داشته‌اید. ممکن است از خودتان این سوال را بپرسید که چرا باید با انواع این فرمت‌ها آشنا شوید؟

فرض کنید بدون آشنایی با این مبحث، از فرمتی در سایت خود استفاده می‌کنید که باعث می‌شود سرعت لود سایت شما کاهش یابد. این مسئله اصلا نمی‌تواند خبر خوبی برای شما باشد. همچنین ممکن است به‌عنوان یک عکاس ندانید کدام فرمت برای شما مناسب‌تر است. هر فرمتی ویژگی مخصوص به خود را دارد و انتخاب یک فرمت نامناسب می‌تواند به کسب‌وکار شما آسیب بزند. همین یک دلیل کافی‌ست تا توصیه کنیم با انواع فرمت های تصویری آشنا شوید.

در این مقاله ابتدا شما را با نحوه ذخیره کردن داده‌های تصویر دیجیتال آشنا می‌کنیم؛ سپس از فایل‌های raster و vector برای شما صحبت خواهیم کرد و پس از آن، معروف‌ترین انواع فرمت‌های تصویری را به شما معرفی می‌کنیم.

داده‌های تصویر دیجیتال به چند حالت قابل ذخیره‌شدن در یک فایل هستند؟

قبل از این که بخواهیم شما را با انواع فرمت های تصویری آشنا کنیم، ابتدا می‌خواهیم به این سوال پاسخ دهیم که داده‌های تصاویر دیجیتال را به چند حالت می‌توان در یک فایل ذخیره کرد؟ پاسخ اولیه به این سوال آن است که به سه روش می‌توان این کار را انجام داد: غیر فشرده، فشرده و برداری

فرمت‌های فشرده‌سازی به دو نوع Lossy یا اتلافی و Lossless یا غیر اتلافی تقسیم می‌شوند.

تفاوت فرمت‌های فشرده‌سازی تصاویر (Lossy و Lossless)

زمانی که می‌خواهید از تصاویر در کارهای خود استفاده کنید، کیفیت بالای تصویر برای شما مهم خواهد بود و از طرف دیگر احتمالا می‌خواهید تا جایی که ممکن است، حجم زیادی هم نداشته باشد. دو نوع فشرده‌سازی با نام‌های Lossy و Lossless وجود دارد. به Lossy فشرده‌سازی با اتلاف داده و به Lossless فشرده‌سازی بدون اتلاف داده گفته می‌شود.

در روش فشرده‌سازی با اتلاف داده، همان‌طور که از نامش پیداست، زمانی که می‌خواهید تصاویر را فشرده کنید، برخی از اطلاعات از بین می‌روند. وقتی داده‌ها از بین بروند، کیفیت تصاویر هم کاهش پیدا می‌کند و تصویر نهایی یک کپی دقیق از تصویر اولیه نخواهد بود. هدف این روش آن است که تا جایی که امکان دارد اندازه فایل کاهش یابد.

اما در روش فشرده‌سازی بدون اتلاف داده، کیفیت تصاویر پایین نمی‌آید و هیچ داده‌ای از بین نمی‌رود.

اگرچه ممکن است در روش Lossy داده‌ها از بین بروند؛ اما اگر در جای مناسب به کار رود، ارزش آن را دارد که از این روش استفاده کنید. برای مثال، استفاده از تصاویری که از حد معمول بزرگ‌تر باشند، باعث می‌شود سرعت سایت شما کاهش پیدا کند؛ بنابراین مهم است بدانید که در هر موقعیتی بسته به نیاز خودتان از  چه روشی برای فشرده‌سازی تصاویر  بهره می‌برید.

رایج ترین فایل های تصویری

رایج‌ترین فایل‌های تصویری فایل‌های raster و vector هستند. برای آشنا‌ شدن با تفاوت این دو نوع فایل، در ادامه مطلب همراه باشید.

فایل‌های رستر یا پیکسلی

این روزها کمتر کسی‌ست که نداند فتوشاپ چیست یا دست کم اسم آن را نشنیده باشد. یکی از محبوب‌ترین نرم‌افزارهایی که تصاویر را به‌صورت پیکسلی به ما ارائه می‌دهد، همین فوتوشاپ است. تصاویر رستری از پیکسل‌ها تشکیل شده‌اند. زمانی که تصاویر را بزرگ می‌کنید، می‌توانید این پیکسل‌ها را ببینید.

انواع فرمت های تصویری مثل JPEG، PNG و GIF جزو تصاویر پیکسلی هستند.

فایل‌های وکتور یا برداری

اگر تصویرسازی می‌کنید یا با استفاده از نرم‌افزارها طراحی انجام می‌دهید، احتمالا می‌دانید که ایلوستریتور چیست و چه کاربردی دارد. از طرف دیگر شاید اسم وکتور را هم در کنار این نرم‌افزار زیاد شنیده باشید؛ اما تصاویر وکتور چه هستند؟

تصاویر وکتور یا برداری با استفاده از مختصات ریاضی به ما نمایش داده می‌شوند و از خط و منحنی تشکیل شده‌اند؛ بنابراین هر چه قدر آن‌ها را بزرگ‌نمایی کنید، دچار افت کیفیت نخواهند شد. این ویژگی برای انجام کارهای چاپی در ابعاد بزرگ یک مزیت به حساب می‌آید.

انواع فرمت های تصویری

در این قسمت از مقاله، برخی از معروف‌ترین فرمت‌های تصویری را به شما معرفی می‌کنیم و هر کدام را به‌صورت جزئی به شما توضیح خواهیم داد.

فرمت JPEG/JPG

JPEG مخفف Joint Photographic Experts Group است. این فرمت، معروف‌ترین فرمت تصویری است که با آن سروکار داریم. این فرمت را به‌صورت جی پی ای جی می‌خوانند؛ اما برخی برای سهولت به آن جی‌پگ هم می‌گویند. اکثر دوربین‌های عکاسی خروجی تصویر خود را با این فرمت ارائه می‌کنند. این فرمت از تکنیک فشرده‌سازی Lossy استفاده می‌کند.

JPG فرقی با JPEG ندارد و فقط مخفف‌شده آن است. در واقع نسخه‌های قدیمی ویندوز نمی‌توانستند فرمت‌هایی که دارای بیش از سه حرف بودند را شناسایی کنند؛ بنابراین آن را کوتاه کردند و به JPG تغییر دادند.

زمانی که تصویر خود را با این فرمت ذخیره می‌کنید، بعد از انجام ویرایش و ذخیره مجدد آن، کیفیت تصویر افت خواهد کرد. با هر بار تکرار این عمل، این روند ادامه پیدا می‌کند. از آن جایی که کپی‌کردن، اثری در کیفیت آن‌ها نخواهد گذاشت، یک کپی از این تصویر داشته باشید و سپس عمل ویرایش را روی آن انجام دهید.

همچنین بهتر است برای ذخیره لوگو از JPEG استفاده نکنید؛ چرا که اطراف کار حالت پیکسلی به خود می‌گیرد که زیبا نخواهد بود.

فرمت PNG

Portable Network Graphics یا PNG یکی از رایج‌ترین انواع فرمت‌های تصویری‌ برای ذخیره‌کردن به حساب می‌آید. این فرمت در اصل برای تهیه تصاویر با پس‌زمینه شفاف طراحی شده است. از PNG می‌توان برای نمایش لوگو در وب‌سایت‌ها استفاده کرد.

از آن جایی که فرمت GIF طیف رنگی کمی را پشتیبانی می‌کرد، کم‌کم به یک فرمتی که بتواند رنگ بیشتری را در خود ذخیره کند، نیاز شد؛ بنابراین فرمت PNG تبدیل به جایگزینی برای فرمت GIF شد. این فرمت از تکنیک فشرده‌سازی  Lossless استفاده می‌کند؛ بنابراین می‌توانید بدون تغییر کیفیت، آن‌ها را ادیت کنید.

فرمت GIF

اگذ نمی‌دانید گیف چیست، باید بگوییم که GIF مخفف Graphic Interchange Format و تصاویری است که به‌صورت تکرارشونده حرکت می‌کنند و هیچ صدایی ندارند.

مهم‌ترین کاربرد این فرمت، تهیه تصاویر متحرک و انیمیشن‌های کوتاه است. بیشتر تصاویر متحرکی که در وب‌سایت‌ها مشاهده می‌کنید، با این فرمت طراحی شده‌اند؛ البته تمام تصاویری که با این فرمت ذخیره می‌شوند، متحرک نیستند. این فرمت از تکنیک فشرده‌سازی Lossless استفاده می‌کند.

یکی از نکاتی که بهتر است در هنگام استفاده از این فرمت به یاد داشته باشید، این است که اگر تنوع رنگی برای‌تان اهمیت دارد، این فرمت به کارتان نخواهد آمد؛ چرا که بیشترین رنگی که فرمت GIF پشتیبانی می‌کند، ۲۵۶ رنگ است.

از طرف دیگر برای طراحی بنر متحرک جهت نمایش در وب می‌توانید از فرمت  GIF استفاده کنید.

فرمت TIF/TIFF

Tagged Image File Format یا TIFF برای خروجی کارهای چاپی طراحی شده است. اگر می‌خواهید کاری را برای چاپ طراحی کنید، بهتر است کار خود را با این فرمت به چاپ‌خانه ارائه دهید. این فرمت از مد رنگ CMYK پشتیبانی می‌کند. از طرف دیگر از تکنیک فشرده‌سازی Lossless بهره می‌برد.

در کنار فرمت‌های PDF و EPS، فرمت TIFF یکی از مهم‌ترین فرمت‌ها برای انتقال داده‌های چاپی‌ست.

فرمت SVG

فرمتSVG  مخفف Scalable Vector Graphics است و در فارسی، نگاره‌سازی برداری مقیاس‌پذیر نام دارد و مشهورترین فرمت برداری‌ست. همان‌طور که از اسم کامل آن در انگلیسی مشخص است، SVG یک فرمت برای تصاویر وکتوری‌ست. با Zoom روی عکس‌های SVG کیفیت آن‌ها کاهش نمی‌یابد.

همان‌طور که می‌دانید، لوگوها و آیکون‌ها باید کیفیت بسیار زیادی داشته باشند. فرقی نمی‌کند اندازه لوگوی شما چقدر است. این فرمت می‌تواند در ساخت لوگو و آیکون به کمک شما بیاید. علاوه‌بر این، یکی دیگر از کاربردهای فرمت  SVG این است که می‌تواند در ساخت انیمیشن هم مورد استفاده قرار گیرد.

 از دیگر ویژگی‌های مهم این فرمت این است که مقیاس‌پذیر است؛ به این معنی که اندازه و نوع صفحه نمایش روی کیفیت آن اثر نمی‌گذارد. همچنین این فایل‌ها حجم کمی دارند. همین مسئله باعث می‌شود اگر بخواهید از این فرمت در سایت خودتان استفاده کنید، سایت شما سرعت لود زیادی داشته باشد. یکی دیگر از ویژگی‌های SVG این است که قابلیت ویرایش دارد.

در کنار ویژگی‌های مثبت زیاد این فرمت، می‌توان به برخی معایب آن هم اشاره کرد. برای مثال مرورگرهای قدیمی از این فرمت پشتیبانی نمی‌کنند. از طرف دیگر، این فرمت نمی‌تواند جزئیات را نمایش دهد. در فرمت JPEG  تصاویر آنلاین بهتر و حقیقی‌تر دیده می‌شوند.

فرمت BMP

BMP فرمت استاندارد تصاویر ویندوز است که از هیچ تکنیک فشرده‌سازی استفاده نکرده و پیکسلی ا‌ست. از آن جایی که این فرمت جزئیات زیادی را در خود ذخیره می‌کند، حجم زیادی دارد. به همین دلیل استفاده از این فرمت در صفحات وب توصیه نمی‌شود. از این فرمت می‌توانید برای نمایش تصویر با کیفیت بالا در ویندوز و ذخیره عکس‌های چاپی بهره ببرید.

فرمت JPEG2000

JPEG2000 یک روش فشرده‌سازی تصویر است که به کاربران اجازه می‌دهد تا اندازه فایل تصاویر خود را بدون افت کیفیت قابل ‌توجهی کاهش دهند. JPEG2000 خروجی بهتری نسبت به JPEG دارد؛ اما JPEG کاربردی‌تر بوده و از محبوبیت بیشتری برخوردار است. اکثر مرورگرها از فرمت تصویر JPEG2000 پشتیبانی نمی‌کنند.

فرمت Webp

Webp که یک نوع فرمت تصویری دیگر است که توسط شرکت گوگل ارائه شده است. هدف این فرمت، کاهش حجم عکس‌هاست، بدون آن که کیفیت آن‌ها به شکل محسوسی کاهش پیدا کند. به این ترتیب، سرعت بارگزاری صفحات افزایش ‌می‌یابد. وقتی سرعت لود افزایش پیدا کند، رضایت کاربران هم جلب خواهد شد. این فرمت از هر دو نوع فشرده‌سازی استفاده می‌کند.

همان‌طور که پیش از این گفتیم، PNG برای تهیه تصاویر با پس‌زمینه شفاف استفاده می‌شود و GIF هم برای تصاویر متحرک به کار می‌رود؛ اما Webp شامل هم تصاویر متحرک و هم تصاویر شفاف است.

یکی از معایب این فرمت آن است که برخی از مرورگرها از فرمت Webp پشتیبانی نمی‌کنند.

فرمت HEIF

HEIF مخفف High Efficiency Image Format است. میزان بهره‌وری این فرمت دو برابر یک فایل JPEG است؛ در حالی که در کیفیت آن تغییری ایجاد نمی‌شود؛ بنابراین با استفاده از این فرمت، می‌توانید عکس‌های بیشتری را ذخیره کنید. کمپانی‌هایی مثل کانن، اپل و فوجی‌فیلم از فرمت تصویری HEIF پشتیبانی می‌کنند.

فرمت RAW

بسیاری از عکاسان حرفه‌ای به جای انتخاب فرمت JPEG از این فرمت استفاده می‌کنند. دوربین در عکس‌های RAW هیچ‌ گونه تغییر، پردازش یا ویرایشی روی جزئیات داده‌های عکس انجام نمی‌دهد؛ بنابراین حجم آن نسبت ‌به عکس‌های JPEG بیشتر خواهد بود؛ اما مزیت RAW این است که جزئیات زیادی را در خود ذخیره می‌کند. همچنین عکاسان هنگام ویرایش می‌توانند کنترل بیشتری روی جزئیات عکس‌ها در حالت RAW داشته باشند.

جمع بندی

احتمالا تا اینجا، متوجه شده‌اید که اهمیت آشنایی با انواع فرمت‌های تصویری در کار تولید محتوا چیست؟ همچنین شما به‌عنوان یک عکاس، گرافیست یا طراح باید بدانید که از چه فرمتی در چه موقعیت‌هایی استفاده کنید. هر فرمتی ویژگی‌های مخصوص به خود را دارد و از هر کدام باید در جایگاه مناسبش بهره ببرید.

 در این مقاله سعی شد به برخی از معروف‌ترین انواع فرمت ‌های تصویری پرداخته شود تا شما بتوانید یک نمای کلی از هر کدام داشته باشید. خوشحال می‌شویم اگر برای ما بنویسید که شما در چه حوزه‌ای فعالیت می‌کنید و کدام یک از این فرمت‌ها بیشتر به کار شما می‌آید؟