هکسره چیست؟ روش‌های درست نویسی هکسره!
بدون حاشیه و اضافه‌گویی بیایید سراغ اصل مطلب برویم؛ معنی هِکَسره که این روزها زیاد نام آن را می‌شنویم چیست؟ زبان فارسی زبانی پویا و شیرین است. با این حال، زمانی که نوع نوشتن ما به شکل محاوره‌ای تبدیل شود و درست نوشته نشود، شیرینی آن کمی به تندی می‌زند!
اگر شما هم تابه‌حال آنقدر با تذکر «هکسره!» مواجه شده‌اید که از این مفهوم تازه به دوران رسیده کلافه‌اید، در ادامه این مطلب از پونیشا بلاگ همراه ما باشید. در این مقاله کوتاه در کنار هم می‌خوانیم هکسره چیست، چه زمانی باید از «ه» یا «ــِ» استفاده کنیم و با مثال‌های بیشتر، روش‌های درست نویسی هکسره را یاد می‌گیریم.
هکسره چیست؟
هِکَسره درواقع اصطلاحی است که برای ایجاد تمایز و درست‌نویسی استفاده از «ه» و «ــِ» بکار برده می‌شود. همانطور که می‌دانید، گاهی مصوت «ه» و «ــِ» در زبان فارسی به یک شکل، یعنی E خوانده می‌شوند. اما برای رساندن صحیح مقصود، زمانی وجود دارد که می‌بایست یکی از این دو گزینه را انتخاب کرده و در نوشتارمان بکار ببریم. اما چه زمانی باید از کدام یک استفاده کنیم؟
روش های استفاده درست از هکسره
اگر تشخیص استفاده از «ه» و «ــِ» در جملات برایتان دشوار است، روش‌هایی که در ادامه هکسره به زبان ساده بیان می‌کنیم، به شما در درست‌نویسی کمک زیادی خواهند کرد.
روش اول؛ «است» به جای «ه»
بدون شک یکی از ساده‌ترین روش های تشخیص هکسره و کاربرد «ه» به جای «ــِ»، تغییر «ه» به کلمه «است» خواهد بود. زمانی که می‌خواهید جمله‌ای دارای فعل را به زبان محاوره‌ای بنویسید، یک لحظه صبر کنید و از خودتان بپرسید شکل نوشتاری این جمله چگونه خواهد بود؟
برای مثال، تصور کنید می‌خواهید در پیامی، از ظاهر لباسی که خواهرتان خریده است، تعریف کنید و نمی‌دانید باید بنویسید «این لباس خیلی قشنگِ» یا «این لباس خیلی قشنگه». در چنین شرایطی، کافی‌ست از خودتان سؤال کنید، آیا می‌شود جمله را اینگونه تغییر داد؟ «این لباس خیلی قشنگ است!» اگر پاسخ شما مثبت بود، باید به جای است، «ه» بگذارید. به همین سادگی!
پس از این به بعد:
- نگوییم: هوا سردِ/ بابا خوابِ/ این خونه قشنگِ/ غذا تندِ!
- بگوییم: هوا سرده/ بابا خوابه/ این خونه قشنگه/ غذا تنده!
این فرمول در بیشتر مواقع شما را نجات خواهد داد. البته نگران نباشید، فقط شما نیستید که از مشکل هکسره‌نویسی رنج می‌برید. بسیاری از افراد متخصص و حتی کپی‌رایترها هم گاهی مرتکب غلط‌های این چنینی می‌شوند!
اما اگر می‌خواهید خیالتان از املا و نگارش صحیح متون بیلبوردها و تبلیغاتتان راحت باشد، از خدمات کپی رایتینگ پونیشا استفاده کنید و مطمئن باشید که در برگزاری کمپین‌هایتان اشتباهات این چنینی نخواهید داشت!
اگر مایلید بیشتر بدانید که کپی رایتینگ چیست، پیشنهاد می‌کنیم سری به پونیشا بلاگ بزنید.
روش دوم؛ آشناست؟ پس «ه» بگذارید!
اگرچه یادگرفتن فرمول اول تقریباً بسیاری از اشتباهات ما را تصحیح می‌کند، با این حال هنوز ۳ روش دیگر مانده تا درست‌نویسی هکسره را به‌صورت کامل یاد بگیریم! پس همراه ما باشید تا با چند مثال برای درست نویسی، قانون هکسره را یاد بگیرید.
فرمول دوم زمانی استفاده می‌شود که شما و خواهرتان می‌دانید درحال صحبت‌کردن درباره کدام لباس هستید! زمانی که کلمه ما در جمله معرفه باشد، استفاده از یک «ه» در انتهای آن ضروری می‌شود. این فرمول را هم با یک مثال، روشن‌تر می‌کنیم.
تصور کنید با خواهرتان به خرید لباس رفته بودید و یکی از لباس‌ها را پسندیده بودید. در چنین حالتی، حین چت کردن با خواهرتان می‌گویید: «لباسِ خیلی گرون بود!» و خواهرتان به شما تذکر هکسره می‌دهد.
لباسی که درموردش صحبت می‌کنید، در این جمله حالت معرفه دارد، یعنی هم شما و هم مخاطبتان می‌دانید که درباره کدام لباس یا شی صحبت می‌کنید. در اینجا کلمه ما یک «ه» نیاز دارد تا به معرفه تبدیل شود. پس باید در زبان محاوره‌ای بگویید: «لباسه خیلی گرون بود!»
مثال‌های بیشتر نمونه استفاده از هکسره:
- نگوییم: از اون دخترِ بپرس
بگوییم: از اون دختره بپرس
- نگوییم: اون کیفِ رو خریدی؟
بگوییم: اون کیفه رو خریدی؟
- نگوییم: فیلمِ که بهت معرفی کردم رو دیدی؟
بگوییم: فیلمه که بهت معرفی کردم رو دیدی؟
روش سوم؛ ارتباط دارند؟ پس ـِ بگذارید!
اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که مرتباً از «ــِ» استفاده می‌کنید، احتمالاً این روش، فرمول مورد علاقه‌تان باشد! بر خلاف دو روش قبلی، اینجا زمانی است که باید به جای «ه» از «ــِ» استفاده کنیم.
بیایید کمی به گذشته برگردیم و صحبت‌های معلم‌های املا و انشایمان در دبستان را به‌خاطر بیاوریم. مبحثی به اسم «ــِ ربط» در املا وجود داشت که شاید در آن زمان، چندان جدی به نظرمان نمی‌رسید.
در این روش کافی‌ست در نظر بگیرید آیا کلمه‌ای که درحال نوشتن آن هستید، ربطی به کلمه بعد از خود دارد یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت بود، «ه» را فراموش کنید و با جای آن «ــِ» بنویسید!
مثلاً تصور کنید پیامک‌بازی با خواهرتان تمام شده و نوبت استوری‌کردن تصاویر در اینستاگرام رسیده است. بهتر است پیش از شنیدن تذکر جدید درباره درست‌نویسی، بدانید که باید به‌جای نوشتن: «یک شبه عالی با خانواده عزیزم!» بنویسید: «یک شبِ عالی با خانواده عزیزم!»
اما چرا؟
زمانی که از یک سری کلمات متوالی در یک جمله استفاده می‌کنیم و این کلمات به نوعی باهم ارتباط دارند، یا هنگام استفاده از موصوف و صفت، استفاده از «ه» دیگر جایی ندارد. مثلاً به عبارت زیر دقت کنید:
«در دروازه رو میشه بست اما در دهن مردم رو نمی‌شه بست!»
در این جمله، کلمه «در» ارتباط مشخصی با دهن دارد؛ در، قسمتی از دهن است. و پس از آن، دهن نیز قسمت یا اندامی از مردم است. پس درواقع هرکدام از این کلمات، با کلمه بعدی خود در ارتباطند. به همین دلیل به‌جای «دره دهنه مردم»، می‌نویسیم «درِ دهنِ مردم».
نکته: استفاده از «ــِ» در جملات اجباری نیست و شما می‌توانید به‌راحتی آن را حذف کنید. مثلاً به‌جای «درِ دهنِ مردم،» بنویسید «در دهن مردم».
اگر قصد دارید تولید محتوای متنی خود را برون‌سپاری کنید، این نکته را به یاد داشته باشید آن را به افرادی حرفه‌ای بسپارید چون که استفاده نابجا از یک «ــِ» به‌جای «ه» یا برعکس، می‌تواند معنی جمله را به‌کلی تغییر دهد.
پس از این به بعد:
نگوییم: مامانه من/ کتابه علی/ روزه آفتابی
بگوییم: مامان من/ کتاب علی/ روز آفتابی
روش چهارم؛ وجود «ه» در خود کلمه
آخرین فرمولی که برای درست‌نویسی هکسره باید بدانید، زمانی است که کلمه ما به‌صورت ذاتی، دارای حرف «ه» در املایش است. این مورد ممکن است کمی سخت و یادگرفتن آن کمی زمان‌بر باشد. با این حال، به شما اطمینان می‌دهیم پس از اتمام این مقاله، تمرکز و توجه شما به کلمات بیش از پیش می‌شود. در نتیجه، بهتر می‌توانید املای درست کلمات را تشخیص بدهید.
برخی از کلمات هستند که خودشان در انتها، حرف «ه» دارند؛ مانند: زرده، دسته، گرمابه، بشکه، کنده، بسته، ساده، دانه و غیره.
در این دسته از کلمات، شما نمی‌توانید در هیچ صورتی «ه» را با «ــِ» جایگزین کنید و لازم است که به املای کلمه وفادار بمانید. البته ممکنه است گاهی تشخیص تمایز آن سخت باشد، اما در چنین شرایطی کافی‌ست به مفهوم کلی جمله و دایره کلماتتان مراجعه کنید تا سربلند بیرون بیایید!
مثلاً ممکن است زمانی بخواهید عبارت روبه‌رو را بنویسید: «دسته صندلی»
در اینجا ممکن است دچار شک شوید که «دست صندلی» صحیح است یا «دسته صندلی»
کافی‌ست به مفهوم عبارت دقت کنید تا جواب را به‌سادگی تشحیص دهید. همانطور که احتمالاً بیشتر ما بر آن متفق‌القول هستیم، هیج صندلی‌ای در دنیا دست و پا و دیگر اعضای بدن را ندارد. به همین دلیل «دست صندلی» به‌سرعت از گزینه‌ها حذف می‌شود و متوجه می‌شویم در اینجا مقصود از «دسته صندلی» آن بخش کناری صندلی است که برای استراحت دست تعبیه شده.
این اشکالات می‌توانند به‌راحتی ترجمه متون ما را دستخوش تغییر کنند. مثلاً در این مثال، یک اشتباه هکسره کوچک، می‌تواند ترجمه ما را به Chair’s hand تبدیل کند! برای جلوگیری از این اشتباهات غیرمنتظره، پیشنهاد می‌کنیم خدمات ترجمه خود را به مترجمان حرفه‌ای پونیشا بسپارید.
درست بنویسید تا درست خوانده شوید
در این مقاله از پونیشا، با روش های تشخیص هکسره و روش های درست نویسی هکسره آشنا شدیم. مهم‌ترین دلیل درست‌نویسی در محاورات، درست‌رساندن مقصودمان به خوانندگان است. فرقی نمی‌کند درحال نوشتن یک متن برای کپشن پست اینستاگرامتان هستید یا نویسنده بزرگی هستید که مشغول تألیف کتاب جدیدش است؛ رعایت عوامل درست‌نویسی مانند املا صحیح لغات، استفاده از علائم نگارشی، رعایت هکسره و نکات مشابه، می‌تواند شما را به مخاطبانتان نزدیک‌تر و تعامل را حرفه‌ای‌تر نشان بدهد.
سلام وقت بخیر. خیلی مفید بود ممنونم. من کار ترجمه انجام میدم. اگر مطلبی در مورد علائم نگارشی در زبان انگلیسی بنویسید هم خیلی خوب میشه. بسیار کارآمده برای امثال من. با تشکر.
سلام ساسان عزیز. در مقاله‌ی علائم نگارشی، یه بخشی رو اختصاص دادیم به علائم نگارشی در زبان انگلیسی که احتمالا بتونه بهتون کمک کنه. بازم اگر سوالی داشتید خوشحال میشیم جواب بدیم.
سلام. هکسره رو خیلی خوب آموزش دادید. ممنونم ازتون.
سلام ساسان عزیز. خوشحالیم که خوشتون اومده.