بوم مدل کسب و کار چیست و چه اجزایی دارد؟
آیا مدیر یک کسب و کار جدید هستید و می‌خواهید تصویر روشنی از ابعاد مختلف ایده خود داشته باشید، به یک بوم کسب و کار احتیاج دارید. بوم کسب و کار نمایش بصری برنامه‌ریزی‌های شرکت شما در ابعاد مختلف است. کسب و کارهای مختلف می‌توانند با اهداف متفاوتی استراتژی‌های خود را از طریق بوم کسب و کار را به نمایش بگذارند. اگر دوست دارید درباره کارایی بوم کسب و کار بیشتر بدانید، در این مطلب از پونیشا با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
بوم کسب و کار (Business Model Canvas) چیست؟
بوم کسب و کار یا Business Model Canvas فایل دیداری از مدل کسب و کار شماست که تمام نکات و استراتژی‌های مهم کار را برجسته می‌کند و ضمن یک مرور کلی و جامع از عملکرد شرکت، گزارش کاملی از ساختار درآمد، هزینه‌ها و منابع را به شما ارائه می‌دهد. با استفاده از بوم کسب و کار، افراد فعال در مشاغل می‌توانند به بهترین شکل استراتژی‌های خود را تجزیه تحلیل کند.
بوم کسب و کار در واقع مانند یک منبع مرکزی و مشترک بین تمامی افراد فعال در کسب و کار است و این امکان را به هر فرد می‌دهد که حوزه مربوطه خود را با ورودی‌های منحصر به فرد به روز کند. به عبارتی، با استفاده از بوم کسب و کار، تغییرات بخش‌های مختلف کسب و کار در مرور زمان، ثبت می‌شود.
به طور کلی، یک بوم کسب و کار کامل، تمامی اجزا، بخش‌ها و فعالیت‌های انجام شده در کسب و کار را از مرحله برنامه ریزی تا رسیدن به درآمد، به تصویر می‌کشد؛ به گونه‌ای که هیچ عامل حیاتی فراموش نشود. اگر یک بوم کسب و کار ناقص باشد، می‌توان نتیجه گرفت که استراتژی‌های مربوطه در کسب و کار نیز ناقص هستند.
شاید بتوان گفت بوم کسب و کار شباهت زیادی به بیزینس پلن دارد. بیزینس پلن‌ها نیز توسط کسب و کار تعریف می‌شود تا مسیر مشخصی در راستای هدف ترسیم شود اگر دوست دارید در این باره بیشتر بدانید می‌توانید در پونیشا بلاگ بخوانید بیزینس پلن چیست.
چرا کسب و کارها به بوم کسب و کار نیاز دارند؟
بسیاری از کسب و کارهای نوپا و کوچک که در آغاز فعالیت خود هستند، آنقدر درگیر رشد اولیه و کسب درآمد هستند که برای برنامه‌ریزی و تدوین یک استراتژی مشخص، زمان کافی نمی‌گذارند. با این حال، توصیه ما به شما این است که اگر مدیر یک کسب و کار جدید هستید، صرف زمان برای برنامه‌ریزی را جدی بگیرید؛ چرا که فرصت ارزیابی داده‌ها و بهینه‌سازی استراتژی‌ها از این طریق به شما داده می‌شود.
بوم کسب و کار به شما این امکان را می دهد که تمامی ابعاد کسب و کار خود را روی یک تکه کاغذ پیاده سازی کنید و بتوانید شکاف‌ها و خطر‌های احتمالی را ارزیابی کنید. با استفاده از بوم کسب و کار، ریسک‌ها را شناسایی می‌کنید و ضمن کسب اطلاعات بیشتر درباره هزینه‌ها، رقبا و مشتریان، به بهترین شکل جایگاه خود را در بازار تثبیت می‌کنید.
بوم کسب و کار در حال حاضر مثل یک فرمت استاندارد برای کسب و کارها و استارتاپ‌هایی است که می‌خواهند نگاهی بلند مدت به اهداف خود داشته باشند. اگر شما نیز دوست دارید یک کسب و کار موفق داشته باشید، به یک بوم مدل کسب و کار کامل و دقیق نیاز دارید تا بتوانید از مزایای آن بهره مند شوید. اما چه مزایایی؟
مزایای به کارگیری بوم مدل کسب و کار
سند BMC به شما کمک می‌کند تا در حین مراحل اجرای استراتژی تغییرات، پیشامدهای غیر منتظره و احتمالات آینده را ارزیابی کنید و در صورت نیاز، به اصلاح استراتژی‌های خود فکر کنید. این سند مختصر، مفید و واضح بوده و چشم انداز خوبی از اجزای مختلف کسب و کارتان به شما نشان می‌دهد. علاوه بر این:
- با کمک آن، می‌توانید به بهترین شکل نیازهای مشتری را شناسایی کرده و سود بیشتری به دست آورید.
- بوم کسب و کار با ارزیابی مراحل اجرا یک ایده، بهترین راه عرضه محصولات و خدمات را به شما نشان می‌دهد.
- با استفاده از این مدل، ضمن ارزیابی وضعیت رقبا، می‌توانید جایگاه بهتری نسبت به آن‌ها کسب کنید و به نوعی برای خود وضعیت رقابتی ایجاد کنید.
با همه این توضیحات، مشخص است که با بکارگیری مدل بوم کسب و کار شما می‌توانید با دفع ضرر و زیان‌های احتمالی، به موفقیت‌های بیشتری دست پیدا کنید. فراموش نکنید که استفاده از بوم کسب و کار، روشی برای استارت آپ‌ها و کسب و کارهای نو نیست بلکه شرکت‌های بزرگ نیز می‌توانند ایده‌های جدید و نوآورانه خود را در این چارچوب به اجرا درآورند. در این شرایط معمولاً کسب و کارهای بزرگ و قدیمی ملزم می‌شوند که چند پروژه را با هم پیش ببرند. اما چگونه؟ واقعاً چگونه چند پروژه را در کنار هم مدیریت کنیم؟
اجزای بوم کسب و کار
بوم کسب و کار از ۹ جزء مختلف تشکیل شده است که هر بخش آن، مثل جعبه‌ای از اطلاعات برای کسب و کارهاست. با استفاده از این ابزار، کسب و کار ها می توانند نشان دهند که چگونه برای خود و مشتریان‌شان ارزش ایجاد می‌کنند. در هر بخش از BMC اطلاعات مهمی نمایش داده می‌شود. این بخش‌ها عبارتند از:
بخش مشتریان
در این بخش شما باید به شناسایی مخاطبان و مشتریان خود بپردازید و نیازهای آن‌ها را شناسایی کنید:
- مشتریان شما در چه بازه سنی و جنسی هستند؟
- در حال حاضر نیاز آن‌ها چیست؟
- در آینده نزدیک، به چه چیزهایی احتیاج خواهند داشت؟
پاسخگویی به این دست سوالات، می‌تواند ابهامات شما را رفع کند. هر نوع کسب و کاری که داشته باشید، قبل از هر چیز باید مشتریان خود را بشناسید و به نیازهای آن‌ها اشراف کامل داشته باشید.
ارتباط با مشتریان
تعامل شما با مشتریان خود چگونه خواهد بود؟ پس از اینکه مشتریان خود را شناسایی کردید و متوجه شدید مخاطبان شما چه کسانی هستند، باید بتوانید کانال‌های ارتباطی مناسب با آن‌ها را انتخاب کنید. شبکه‌های اجتماعی و سایت‌ها و به طور کلی فضای اینترنت امروزه از مهمترین کانال‌های ارتباطی هستند. شما برای انتخاب کانال ارتباطی مناسب باید به دو فاکتور مهم یعنی پرسونای مخاطب و همچنین اهداف و مدل کسب و کار خود توجه کنید.
کانال های توزیع
در این بخش، کانال‌های توزیع بازاریابی و مارکتینگ کسب و کار خود را تعریف می‌کنید. برای مثال دیجی کالا را در نظر بگیرید. کانال‌های توزیع این کسب و کار بزرگ، وب سایت و اپلیکشین است. شما باید مشخص کنید که از چه طریقی می‌خواهید محصولات و خدمات خود را به مشتریان عرضه کنید. سودآور ترین و مناسب‌ترین کانال عرضه برای شما کدام است؟
ارزش پیشنهادی
در این بخش از یک بوم کسب و کار، شما باید عامل تمایز خود با سایر رقبا را مشخص کنید. استر والدر که توسعه دهنده بوم کسب و کار است، معتقد است هر کسب وکاری باید عامل منحصر به فردی را تولید یا عرضه کند و از این طریق با ایجاد ارزش و اعتبار، به جذب مشتری بپردازد.
نکته مهم درباره ارزش این است که کسب و کار باید بتواند ارزش خاص خود را در طول زمان حفظ کند. برای مثال، تصور کنید کسب و کار شما، تنها کسب و کار ارائه دهنده یک سرویس خاص در منطقه است. در این شرایط با حضور یک رقیب بزرگتر، احتمالاً کسب و کار شما با مشکل مواجه خواهد شد. شما باید بتوانید در طول زمان، با پیش‌بینی مشکلات، برای آن‌ها راه حل داشته باشید.
منابع
سرمایه‌های مالی و انسانی، از مهمترین کلیدهای رسیدن شما به اهداف کسب و کارتان هستند. در واقع مهمترین دارایی‌های مورد نیازی که برای پیشبرد استراتژی‌های خود در اختیار دارید را می‌توانید در این بخش دسته بندی کنید. در بخش منابع کلیدی از یک بوم کسب و کار شما همه سرمایه‌هایی که دارید را ارزیابی می‌کنید. این سرمایه‌ها می‌توانند شامل تیم شما، برند شما و حتی دفتر کارتان باشند.
مجموعه فعالیت ها
بعد از داشتن یک برنامه ریزی مشخص، برای رسیدن به اهداف خود باید چه کاری انجام بدهید؟ سوال اصلی که در این بخش مطرح می‌شود این است که برای پیاده سازی ارزش پیشنهادی خود باید چه کار کنید؟ شناسایی مجموعه فعالیت‌های اصلی کسب و کار، یکی از بخش‌هایی است که در بوم کسب و کار به آن توجه خواهید کرد.
شرکای اصلی
یکی دیگر از اقدامات اصلی در طراحی بوم کسب و کار، شناسایی شرکاست. در برهه‌های زمانی مختلف ممکن است لازم باشد برای پیشبرد استراتژی‌های خود به همکاری با سایر کسب و کارها بپردازید. همکاری می‌تواند در قالب‌های مختلفی مثل سرمایه گذاری مالی، قرض کردن منابع و و یا حتی همکاری‌های آنلاین باشد.
جریان های درآمدی
در نهایت هر کسب و کاری در پی سود است. با بکارگیری یک بوم کسب و کار کارآمد، صاحبین کسب و کارها متوجه خواهند شد که جریان‌های درآمدی آن‌ها از کجاست. دریافت اجاره بها، فروش محصولات یا کالا و تبلیغات و مارکتینگ راه‌های معمولی هستند که کسب و کارها از آن سود دریافت می کنند. برای مثال سایت‌ها از طریق جذب تبلیغات کلیکی می‌توانند کسب درآمد کنند.
به طور کلی صاحب این کسب و کار باید بتوانند در چارچوب مشخصی درآمد و سود خود را محاسبه و کانال‌های آن را شناسایی کنند.
ساختار هزینه
طبیعتاً برای راه اندازی و رشد یک کسب و کار، هزینه‌های زیادی وجود دارد. در بخش ساختار هزینه شما همه هزینه‌های ثابت، متغیر و جاری خود را محاسبه خواهید کرد. شناسایی پرهزینه‌ترین و کم هزینه‌ترین بخش‌های یک کسب و کار نیز در این بخش انجام می‌شود. هزینه‌های یک کسب و کار می‌تواند شامل موارد مختلفی باشد، برای مثال:
- تبلیغات
- هزینه‌های سایت
- انبارداری
- حقوق کارکنان
- هزینه‌های ثابت مربوط به دفتر
- پشتیبانی محصولات و خدمات
تقسیم بندی کلی بوم کسب و کار
یکی از عوامل موفقیت بوم مدل کسب و کار، سادگی کار با آن است. همانطور که متوجه شدید در این این مدل ۹ معیار مهم کسب و کار تحلیل و ارزیابی می‌شود. نمای کلی یک بوم کسب و کار را می‌توان به چهار بخش اصلی تقسیم کرد:
- در سمت راست بوم کسب و کار، تمامی مواردی که مرتبط با مشتریان است، مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد.
- در سمت چپ، همه موضوعاتی که به رشد و بهینه سازی کسب و کار مرتبط است را قرار می‌دهند.
- در وسط بوم کسب و کار، ارزش اصلی و عامل تمایز کسب و کار با سایر رقبا مطرح می‌شود.
- در پایین مدل بوم کسب و کار، در دو بخش جداگانه به بررسی و تحلیل درآمد و هزینه پرداخته می‌شود.
بسیاری از کسب و کارها با استفاده از این ابزار ساده می‌تواند یک دید واضح راجع به تمامی ابعاد کسب و کار خود داشته باشند. با ارزیابی نتایجی که در طول زمان از بوم کسب و کار به دست می‌آید، می‌توان ددلاین مشخصی (ددلاین چیست؟) برای کسب و کار ترسیم کرد و به بهترین شکل، پروژه‌ها را پیشبرد.
در نهایت …
با مطالعه این مطلب دریافتید که بوم کسب و کار (Business Model Canvas) چیست و استفاده از آن چه مزایایی برای کسب و کار دارد. با استفاده از این ابزار شما می‌توانید به ۹ بخش حیاتی و مهم کسب و کار خود جلوه بصری ببخشید و با به اشتراک گذاری آن با سایر اعضای فعال گروه خود، به برنامه‌ریزی و تدوین استراتژی بپردازید. نتایج به دست آمده از عملکرد کسب و کار شما در طول زمان، می‌تواند منجر به تغییر در بوم کسب و کار شما شود. آیا می‌توانید مثال بزنید؟
از این که تا پایان مطلب با ما همراه بودید از شما سپاسگزاریم. اگر تجربه بکارگیری این ابزار را در کسب و کار خود دارید لطفاً نظرات خود را درباره مزایا و معایب آن با ما به اشتراک بگذارید.