اصول استفاده از علائم نگارشی فارسی و انگلیسی
تفاوتی ندارد که بخواهیم یک محتوای متنی سئو شده بنویسیم، در پیامی کوتاه تولد دوست‌مان را تبریک بگوییم یا در جواب کارفرمایمان متنی نامه‌وار بنویسیم. زمانی که دست به قلم یا کیبورد می‌شویم، علائم نگارشی اهمیت زیادی دارند. چه‌طور؟ بیایید با یک مثال این مورد را بررسی کنیم.
خواندن یک متن برای هر فرد می‌تواند مثل تجربه سوار شدن بر یک ترن هوایی باشد. ما هم به عنوان نویسنده یا کسی که خدمات ترجمه را ارائه می‌کنیم، کسی هستیم که ترن را می‌سازیم و به مخاطبان‌مان این وعده را می‌دهیم که با سوار شدن روی این ترن (در واقع با خواندن متن ما) تجربه خوشایندی را خواهند داشت. در این مثال، کلمات مثل ریل‌های این ترن هستند که خواننده روی آن‌ها سوار می‌شود و جلو می‌رود.
اما اگر این ترن بسیار کند یا بسیار تند باشد چه؟ آیا شما حاضرید سوار ترنی شوید که معلوم نیست قرار است چه‌طور حرکت کند؟ علائم نگارشی در یک متن، مثل پیچ و مهره‌هایی هستند که اجزای ترن را به هم متصل می‌کنند و به آن هماهنگی می‌دهند. بنابرین متنی که با استفاده از علائم نگارشی، نوشته شده باشد، مثل یک ترن کاملاً سالم و دقیق تجربه فوق‌العاده‌ای را برای خواننده میسر می‌کند.
فهرست مطالب
انواع علائم نگارشی فارسی
زبان زیبای فارسی، علائم نگارشی گوناگونی دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توانیم منظور و مفهوم خود را به مخاطب برسانیم. آگاهی و نحوه استفاده درست از این علائم در شغل‌هایی مانند سفارش تولید محتوا، ویراستاری متن و حتی دیتا اینتری، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در ادامه هر کدام از این علائم نگارشی را در کنار شما بررسی و با آوردن چند مثال، نحوه درست استفاده از آن‌ها را بیان می‌کنیم.
نقطه
نقطه اولین و رایج‌ترین علامت نگارشی است که در پایان جملات ساده آمده و این منظور را می‌رساند که پیام یا مفهومی که می‌خواستیم آن را انتقال دهیم به پایان رسیده است. جایگاه نقطه در یک جمله، چسبیده به کلمه آخر و بدون هیچ فاصله‌ای است. بیایید چند نمونه از کاربرد‌های نقطه را در نوشتار بررسی کنیم:
۱- در انتهای جملات ساده و خبری
مثال: امروز هوا سرد و برفی است.
۲- در انتهای پاسخ‌های کوتاه یا کلماتی که در مفهوم جمله استفاده می‌شوند.
مثال: آیا به عنوان فریلنسر مشغول به کار هستی؟
بله.
۳- در انتهای مشخصاتی که برای منبع یک تحقیق یا پژوهش ذکر می‌شوند.
مثال: صبا سعادت، بهترین استراتژی‌های تولید محتوا، ص ۱۲۰.
۴- بعد از حروف اختصاری که ارجاع دهنده به کلمات دیگری هستند.
مثال: ر.ک. (رجوع کنید)، ه.ق. (هجری قمری)
ویرگول یا درنگ‌نما
علامت ویرگول را به عنوان کاما هم می‌شناسیم و نشان آن “،” است. کاربرد‌های زیادی برای این علامت در نگارش وجود دارد و مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
۱- برای جدا سازی و ایجاد مکث در جملات
مثال: بعد از فعل‌هایی که در وسط جمله به کار می‌روند، از ویرگول استفاده کنید.
۲- جداسازی بخش‌های مختلف یک آدرس
مثال: ایران، اصفهان، خیابان بزرگمهر، کوچه مولایی، پلاک ۳۶.
۳- برای جدا سازی چند مورد متوالی از یک‌دیگر
مثال: مهم‌ترین بخش غذایی در سفره‌های ایرانی تشکیل شده از نان، برنج، گوشت حیوانات و سبزی‌جات است.
۴- عباراتی مثل بدل و جملات معترضه در میان دو ویرگول قرار می‌گیرند.
مثال: پونیشا، سایت کار‌یابی موفق ایرانی، برای شروع فعالیت‌های فریلنسری انتخاب مناسبی است.
۵- بین کلمات هم‌پایه که نقشی یک‌سان در جمله می‌گیرند.
مثال: علی، نگار، فاطمه و الیاس برای آینده‌شان تلاش می‌کنند.
۶- در جایی که خواننده ممکن است به اشتباه کلمه را با کسره اضافی بخواند.
مثال: استاد، علی را به‌علت تأخیر در ارسال تکلیف تنبیه کرد.
۷- پس از منادا
مثال: خدایا، ما را در این دنیا به حال خود نگذار!
۸- در بین کلمات تکرار شونده
مثال: این پروژه، پروژه حیاتی برای شرکت ما محسوب می‌شود.
گذاشتن علامت ویرگول
برای استفاده از این علامت در نوشته‌های خود، باید جای کاما و ویرگول در کیبورد را بدانید. می‌توانید از کلید‌های میانبر زیر استفاده کنید:
در ویندوز و صفحات وب: Shift+T
در مک: Shift+V
دو نقطه
از علامت دو نقطه در موقعیت‌هایی استفاده می‌کنیم که قصد داریم مطلبی را برای خواننده شرح دهیم. نمونه بارز آن در بازگو کردن نقل قول است.
مثال: سهراب در جایی گفته است: «تا شقایق هست، زندگی باید کرد.»
از کاربرد‌های دیگر این علامت می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.
۱- زمانی که می‌خواهیم اجزاء یک چیز یا دسته را نام ببریم.
مثال: یک درخت تشکیل شده است از: ریشه، ساقه، شاخه و برگ.
۲- زمانی که می‌خواهیم تعریفی از یک مفهوم را ارائه دهیم.
مثال: فالوور: کسی که پیج شما را در یک شبکه اجتماعی دنبال می‌کند.
گذاشتن علامت دونقطه در ویندوز و مک
برای استفاده از علامت دو نقطه در کیبورد فارسی، از دو مسیر زیر استفاده کنید.
در ویندوز و صفحات وب: Shift+;
در مک: Shift+ :
نقطه ویرگول
نقطه ویرگول علامتی بسیار جذاب است؛ یک رابط صبور و مهربان که دو جمله مجزا که از لحاظ معنایی با یک‌دیگر ارتباط دارند را به هم وصل می‌کند. جالب است بدانید در بسیاری از فرهنگ‌ها این علامت نمادی از امیدواری و تسلیم نشدن است. چند نمونه از کاربرد‌های این علامت را ببینیم:
۱- نشان دادن مکثی بیشتر از ویرگول و کمتر از نقطه
مثال: پرستو‌ها بهار را به آسودگی به سر می‌رسانند؛ اما پاییز برای آن‌ها فصلی دشوار است.
۲- بین دو جمله‌ای که از لحاظ نگارش و دستور مجزا هستند اما در یک عبارت طولانی، وابستگی معنایی دارند.
مثال: ممکن است شما هم این دو علامت را با یک‌دیگر اشتباه بگیرید؛ اما پرانتز و گیومه کاربرد‌های متفاوتی دارند.
نکته: معمولاً قبل از عبارت‌های «مثلاً»، «فرضاً»، «یعنی»، «البته»، «همچنین»، «بنابرین»، «زیرا»، «برای نمونه»، «در نتیجه» و نمونه‌های این‌چنین که دو جمله را به‌همدیگر وصل می‌کنند، از نقطه ویرگول استفاده می‌کنیم.
برای گذاشتن علامت نقطه ویرگول در کیبورد فارسی ویندوز و مک از کلید ترکیبی shift+Y استفاده کنید.
علامت سؤال
همان‌طور که از نام این علامت مشخص است، از آن در انتهای جملات پرسشی استفاده می‌کنیم.
مثال: بزرگترین دستاورد‌ها و چالش‌های یک استارت‌اپ موفق چیست؟
در یک کاربرد دیگر، می‌توانیم از علامت سؤال برای نشان دادن تردید در جمله استفاده کنیم. به نمونه زیر دقت کنید:
مثال: توئیتر در سال ۱۳۸۸ (؟) فیلتر شد.
گذاشتن علامت سؤال
برای استفاده از علامت سوال در کیبورد فارسی ویندوز، از کلید ترکیبی Shift+/ استفاده کرده و اگر سیستم شما مک است از Shift+? استفاده کنید.
علامت تعجب
در جملات و عباراتی که بار عاطفی بالایی دارند و نشان‌گر تعجب، دستور، استهزاء و موارد این چنین هستند از این علامت استفاده می‌کنیم. بیایید کاربرد‌های این علامت را بیشتر بررسی کنیم.
۱- در پایان جملات تأکیدی، تعجبی و عاطفی
مثال: دوستت دارم!
۲- در پایان حروف ندا یا اصوات
مثال: آهای!
۳- در پایان برخی دستور‌ها
مثال: برگرد!
۴- برای نشان دادن هیجان
مثال: عالیه!
۵- برای نشان‌دادن تحقیر و استهزاء
مثال: گل کاشتی پسر!
برای تایپ علامت تعجب در مک، ویندوز و اینترنت، از کلید ترکیبی shift+1 در کیبورد استفاده می‌کنیم.
دوتایی ها
در بین علائم نگارشی، جفت‌هایی وجود دارند که همیشه با همدیگر استفاده می‌شوند. برای مثال گیومه، پرانتز، کوتیشن و کروشه. خوب است بدانیم قاعده کلی در استفاده از این دوتایی‌ها به این صورت است:
کلمه/فاصله‌ی کامل/بخش اول دوتایی/ متن داخل بدون هیچ فاصله‌ای/ بخش دوم دوتایی/ فاصله‌ی کامل/ کلمه بعدی
ممکن است این فرمول برای شما هم کمی گیج‌کننده باشد. به مثال زیر دقت کنید:
درست: بکوش زیبایی در «نگاه» تو باشد.
غلط: بکوش زیبایی در« نگاه »تو باشد.
حالا که با طریقه نگارش درست این دوتایی‌ها آشنا شدیم، کاربرد‌های هرکدام را بررسی می‌کنیم.
گیومه
۱- استفاده برای نقل قول مستقیم
مثال: علی گفت: «سلام مرا به مادرت برسان.»
۲- زمانی که برای اولین بار از نام تخصصی یا اصطلاحی خاص استفاده می‌کنیم، برای بار اول آن را در گیومه می‌آوریم.
مثال: «اینگیجمنت» به معنای تعامل مخاطب با پیج شماست.
برای باز کردن گیومه در کیبورد ویندوز و مک از کلید ترکیبی shift+k و برای بستن آن از shift+ L استفاده می‌کنیم.
پرانتز یا کمانک
این علامت نگارشی زمانی استفاده می‌شود که می‌خواهیم برای یک کلمه معادل یا معنایی بیاوریم. کاربرد‌های تخصصی پرانتز عبارت‌اند از:
۱- برای معنا کردن یک کلمه
مثال: زبان معیار (استاندارد) کشور ما فارسی است.
۲- برای فارسی‌نویسی یک کلمه انگلیسی
مثال: هایلایت (Highlight)، قابلیت دسته‌بندی استوری‌ها در اینستاگرام است.
۳- برای توضیح بیشتر
مثال: مخاطبان پونیشا دو دسته هستند: کارفرمایان (که سفارش پروژه‌ها را ثبت می‌کنند) و فریلنسرها (که پروژه‌ها را انجام می‌دهند)
۴- برای آوردن تخلص، نام قبلی و شهرت یک فرد
مثال: ه.ا.سایه (هوشنگ ابتهاج) شاعر و پژوهشگر ایرانی است.
برای باز کردن پرانتز از کلید ترکیبی shift+0 و برای بستن آن از کلید shift+9 استفاده می‌کنیم.
کروشه
کروشه یا علامت قلاب یک دوتایی دیگر است که در زبان فارسی برای توضیح بیشتر نگارنده استفاده می‌شود. نمونه کاربرد‌های کروشه عبارت‌اند از:
۱- در تصحیح متون قدیمی
مثال: گفت: «من مردی طرارم! [تو] این زر به من امانت دادی.»
۲- در نوشتن توضیح صحنه در نمایش‌نامه‌ها
مثال: استنلی [می‌نالد]: من از این سوپ لعنتی متنفرم!
گذاشتن علامت کروشه در نگارش فارسی
برای باز کردن قلاب، از کلید ترکیبی shift+O و برای بستن آن از Shift+I استفاده کنید.
علامت خط فاصله
شاید شما هم نمی‌دانستید اما علامت خط فاصله (-) نیز یکی از علائم نگارشی مورد تأیید و استفاده در زبان فارسی است. کاربرد‌های این علامت عبارت‌اند از:
۱- جدا کردن جمله معترضه از جمله اصلی
مثال: حافظ شیرازی – که او را لسان‌الغیب می‌نامند – در قرن هفتم زندگی می‌کرد.
۲- برای نشان دادن دو جنبه از یک مفهوم
مثال: مباحث بازاریابی-فروش، نزدیکی زیادی دارند.
۳- برای نشان دادن معنای «تا» و «به» درباره فاصله زمانی و مکانی
مثال: قطار تهران-مشهد وارد ایستگاه شد و حتی گروه سنی ۴-۲ سال هم باید صندلی جداگانه داشته باشند.
۴- در مکالمه بین افراد در داستان و نمایش‌نامه، به جای اسم اشخاص قرار می‌گیرد.
مثال: – در رو بسته بودی؟
+ آره. طوری که دیگه نشه بازش کرد.
علامت ممیز
ممیز (/) نوع دیگری از علامت‌های جداکننده است که کاربرد‌های زیر را دارد:
۱- جدا کردن مصرع‌های یک شعر
مثال: به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل/ وگر مراد نجویم به قدر وسع بکوشم
۲- در معنای «یا»
مثال: کلاس تقویتی برای دانش‌آموز/ دانش‌آموزانی که به آن نیاز دارند.
علامت سه نقطه
بسیاری از نویسندگان تازه‌کار از این عبارت زمانی استفاده می‌کنند که می‌خواهند یک گروه از چیز‌ها را نشان دهند. برای مثال می‌نویسند: دیجی‌کالا، اسنپ، تپسی و… اما به جای استفاده از سهنقطه بهتر است بنویسیم: دیجی کالا، اسنپ، تپسی و موارد این‌چنین.
کاربرد درست سهنقطه در نگارش فارسی برای نشان دادن عبارت‌های محذوف یا ادامه‌دار است.
مثال: زبانم لال …
نکات مهم دیگر درباره نگارش درست در زبان فارسی
بعد از بررسی علائم نگارشی، خوب است چند نکته دیگر که کمک می‌کنند تا محتوای اصولی‌تری بنویسید را بررسی کنیم.
نوشتن عنوان مقاله و کتاب
عنوان کتاب‌ها به صورت ایتالیک نوشته شده و بولد نمی‌شوند. همچنین آن‌ها را در گیومه یا پرانتز نمی‌گذاریم.
مثال: ایده عالی متعالی، کتابی است که در ایده‌یابی درست به شما کمک می‌کند.
عنوان مقالات در گیومه قرار می‌گیرند و بولد یا ایتالیک نمی‌شوند.
مثال: نوشاهی در مقاله «جامع‌الصنایع و الاوزان» به ویژگی‌های نسخ خطی اشاره کرده است.
سلام. روز بخیر. من کار تولید محتوا انجام میدم و مقالتون خیلی برام مفید بود. خصوصا در مورد هکسره که من همیشه مشکل داشتم. فقط یه سوالی برام پیش اومد اینکه ربات‌های گوگل میتونن این علائم نگارشی رو تشخیص بدن وقتی متن به زبان انگلیسی هست؟
سلام آیدای عزیز. ممنونم از نظر خوبتون و خوشحالیم که مفید بوده براتون. در واقع چیزی که مهمه اینه که نظر کاربران سایت درمورد محتوا چیه و چقدر میتونن راحت و سریع به جواب برسن، اگر شما علائم نگارشی رو در محتوا رعایت کنید، تجربه‌ی کاربری کاربرهاتون بهبود پیدا میکنه و این به سئوی سایتتون کمک میکنه.
خیلی ممنون از مقالتون. علائم نگارشی رو خیلی خوب آموزش دادید. بسیار کاربردی بود.
سلام سودابه عزیز. خوشحالیم که خوشتون اومده.
بسبار عالیییییییی بود ،،،، سپاس
مدارس ایران برای این نشانه ها اهمیت نمیدن ،،،،، بیشتر دانش آموزان نمیتونن استفاده کنن